Τι είναι
Ο όρος οφείλει την ονομασία του στο θεατρικό έργο του 1938 με τίτλο Gaslight, του Πάτρικ Χαμιλτον, και τις αντίστοιχες κινηματογραφικές μεταφορές του μυθιστορήματος το 1940 και το 1944. Η αγγλική ονομασία του όρου χρησιμοποιείται σε ψυχιατρικές κλινικές και ερευνητικές μελέτες, καθώς και ως όρος πολιτικού σχολιασμού.
Με το διεθνή όρο gaslighting εννοείται μια μέθοδος ψυχολογικής χειραγώγησης της οποίας στόχος είναι η σπορά αμφιβολιών ως προς συγκεκριμένα άτομα ή ομάδα ατόμων, σε βαθμό που να μην είναι βέβαια για την ίδια τους την μνήμη, αντίληψη και λογική.
Χρησιμοποιώντας συνεχή άρνηση, παραπλάνηση, αντιφάσεις και ψέματα, προσπαθεί να αποσταθεροποιήσει το θύμα και να απαξιώσει τις πεποιθήσεις του. Απαντάται σταθερά η θεματική της χειραγώγησης και του ελέγχου ανεξάρτητα αν πρόκειται για σχέση στο χώρο της εργασίας, ερωτική, φιλική η οικογενειακή. Ακολουθούν τρία διαφορετικά άρθρα για καθένα από αυτούς τους τομείς.
Στις Σχέσεις μπορεί να δείχνει ως εξής:
Λέει Ψέματα
Το να λέει κάποιος ψέματα ή να αρνείται την εμπειρία σας είναι μια μορφή gaslighting. Αυτό μπορεί να συμπεριλαμβάνει την άρνηση ότι συμπεριφέρθηκε με κάποιο τρόπο, παρά την ύπαρξη σαφή στοιχείων, ή να στρεβλώσει την αλήθεια για να σας κάνει να φανείτε λάθος, «κακός» ή «κακιά», στους άλλους. Ένας gaslighter μπορεί επίσης να ψεύδεται παρουσιάζοντας μία θλιβερή ιστορία για να συγκεντρώσει τη συμπάθεια και να εκτρέψει το δικό σας θυμό, την αγωνία, ή τις υποψίες σας.
Απιστεί
Το gaslighting σε σχέση μπορεί να εμφανιστεί και ως απιστία. Σε αυτή την περίπτωση, ένας gaslighter μπορεί ρίξει την ευθύνη για τη συμπεριφορά του σε εσάς. Επιπλέον, μπορεί να προσπαθήσει να σας απεικονίσει ως παράλογα ζηλιάρη/α γιατί θυμώσατε ή πληγωθήκατε από την απιστία τους. Για να δικαιολογήσει την επιλογή του να είναι άπιστος/η, θα σας κάνει να αισθανθείτε ότι ανεξάρτητα από το πόσο δίνετε σε μια σχέση, δεν είναι ποτέ αρκετό.
Σας ωθεί στην απομόνωση
Η απομόνωση είναι ένα ισχυρό και επικίνδυνο εργαλείο στο οπλοστάσιο ενός ανθρώπου που κακοποιεί συναισθηματικά. Μπορεί να ισχυριστεί ότι είναι ο μόνος/η που σας αγαπά αρκετά ώστε να παραβλέψει τα ελαττώματα σας. Μπορεί να επικρίνει τους φίλους και την οικογένειά σας, λέγοντας ότι αυτοί απλά δεν τον συμπαθούν, και υπερβάλλουν ή επινοούν αποδεικτικά στοιχεία για τους ισχυρισμούς τους εναντίων του/της. Η απομόνωση σας, καθιστά τον έλεγχο σας ευκολότερο, αποτρέποντας την ευκαιρία για σας να αποκτήσετε διαφορετική προοπτική.
Σας εκφοβίζει ή απειλεί
Όταν όλα τα άλλα αποτύχουν, ένας gaslighter μπορεί να καταφύγει σε ανοιχτά σε εκφοβισμό για τη διατήρηση της εξουσίας. Μπορεί να κάνει άμεσες ή έμμεσες απειλές ενάντια σε σας, τα κατοικίδια ζώα σας, ή τα παιδιά σας (ακόμα και την περιουσία σας). Μπορεί να απειλήσει ότι θα πει ψέματα στο αφεντικό σας ή στην αστυνομία ώστε να σας συλλάβουν αν δεν κάνετε ότι θέλει. Ο εκφοβισμός μπορεί επίσης να πραγματοποιηθεί διαδικτυακά, παρενοχλώντας μέσω μηνυμάτων ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, τηλεφωνικών κλήσεων ή μέσω παρακολούθησης (stalking).
Κατηγορείστε για κακόβουλη πρόθεση
Ένας άλλος τρόπος για να σας κρατήσει εκτός ισορροπίας συναισθηματικά, σε μια ρομαντική σχέση είναι να αποδώσει κακόβουλη πρόθεση σε αθώα και αβλαβή γεγονότα. Μπορείτε να σκέφτεστε ότι πειράζετε ακίνδυνα ο ένας τον άλλον μέχρι ο gaslighter ξαφνικά να στραφεί εναντίον σας, κατηγορώντας σας για σκληρότητα. Μπορεί να ισχυριστεί ότι τον/την προκαλέσατε σκόπιμα ή σας κατηγορήσει ότι χρησιμοποιείτε το φόβο σας ή την έκπληκτη αντίδρασή σας για να τους χειραγωγήσετε.
Για gaslighting στο χώρο της εργασίας ή της οικογένειας και των φίλων δείτε τα εξής:
https://konstantoulaki.gr/gaslighting-what-is-it-gaslightning-ston-epaggelmatiko-xoro/ και
https://konstantoulaki.gr/gaslightning-friends-family/
Μαντώ Κωνσταντουλάκη
Αδειούχος Ψυχολόγος, Αθήνα, Ελλάδα
Ομαδική Αναλυτής, Θεραπευτής Ζεύγους & Οικογένειας
Θεραπευτής EMDR
Πιστοποιημένη Σχολική Ψυχολόγος στην Πολιτεία της Νέας Υόρκης, Η.Π.Α.
T:6973336815
Βιβλιογραφία
Marlow-Macoy, A. (2020). The Gaslighting Recovery Workbook: Healing from Emotional Abuse. Rockridge Press, Emeryville, California.
Photo by Odonata Wellnesscenter
