«Το κύριο καθήκον του εγκεφάλου είναι να μας κρατήσει ζωντανούς και να μεταβιβάσει τα γονίδιά μας. Η καλωδίωση για το πώς να γίνει αυτό εξελίχθηκε πριν από εκατοντάδες ή χιλιάδες χρόνια και δεν έχει ακόμη ενημερωθεί στην έκδοση 2.0» (Korn & Bαldwin , 2021).
Ένας τρόπος να επιβιώσει κανείς είναι να κρατάει ζωντανές στον εγκέφαλό του τις αναμνήσεις από τις απειλητικές εμπειρίες με σκοπό να τις αποφύγει στο μέλλον. Το να τις ξεχάσει είναι μια απειλή προερχόμενη από το περιβάλλον που (θεωρητικά ή κυριολεκτικά), κάτι θα μπορούσε να αποβεί μοιραίο. Όμως, από κάποιο σημείο και μετά το να λαμβάνει συχνά κάποιος από το νευρικό του σύστημα προειδοποίηση επιφυλακής ενός επερχόμενου κινδύνου και να μπαίνει σε κατάσταση συναγερμού κάθε φορά που θα υπάρχει κάτι που υπενθυμίζει τον κίνδυνο, έναν κίνδυνο που ανάγεται σε μια παλαιότερη τραυματική εμπειρία, σταματά να έχει νόημα. Το έναυσμα /ο πυροδότης μπορεί να είναι από έναν ήχο, μια μυρωδιά ή μια αίσθηση, μέχρι μια απόρριψη, μια αντίληψη αποτυχίας ή μια απώλεια. Ακόμα, ένα αίσθημα φόβου, ντροπής, ενοχής, θλίψης ή θυμού, ή μία σκέψη, όπως για παράδειγμα, «είμαι χαζός/η » ή «είμαι ανήμπορος/η».
Αν αναλογιστούμε τις αντιδράσεις που βιώνει κανείς, μπορεί να φαίνονται ακραίες ή ότι δεν συνάδουν με την περίσταση. Για παράδειγμα: μία μείζων κατάθλιψη μετά από έναν χωρισμό, οργή εναντίον συναδέλφου που κάνει ένα λάθος, ή το να βιώνει κανείς τρόμο στην προοπτική του να χάσει την δουλειά του, σε βαθμό που να παραλύει συναισθηματικά και πρακτικά. Στην πραγματικότητα αυτές οι αντιδράσεις, μπορεί να αντικατοπτρίζουν μια «παγωμένη» ανάμνηση στον εγκέφαλο από την εποχή κάποιου προγενέστερου τραύματος η οποία εξακολουθεί να στέλνει προειδοποιητικά μηνύματα κινδύνου ακόμα και αν έχουν περάσει χρόνια ή δεκαετίες . Η αμυγδαλή, το τμήμα του εγκεφάλου που ανταποκρίνεται στην απειλή, ενεργοποιείται ωθώντας το άτομο σε μάχη , φυγή , πάγωμα (fight, flight, freeze) ή άλλη αντίδραση (fawn, pleasing κλπ.). Μερικές φορές επιστρέφει όλη η ανάμνηση, μερικές φορές μόνο ένα μέρος της , αφήνοντας το άτομο να αισθάνεται συναισθηματικά σαν να έχει υποστεί «αεροπειρατεία», δηλαδή σαν κάποιος ή κάτι να έχει καταλάβει όλο του το είναι.
Η διαδικασία αυτορρύθμισης (ρύθμισης/διαχείρισης των συναισθημάτων) θα μπορούσε να παρομοιαστεί με έναν «εσωτερικό θερμοστάτη», όπου όπως και το σώμα μας όταν αισθάνεται πολύ κρύο ή πολύ ζέστη κάνει μικρές προσαρμογές για να ρυθμίσει την θερμοκρασία μας (ιδρώτας για την ζέστη, τρέμουλο για το κρύο κλπ.), αντίστοιχα ρυθμίζει το συναίσθημα/τις συναισθηματικές αντιδράσεις σε εξωτερικά ή εσωτερικά ερεθίσματα. Πρακτικά φυσικά δεν υπάρχει ενσωματωμένος ρυθμιστής για τα συναισθήματα. Αυτό που χρειάζεται, είναι επαναλαμβανόμενες πρώιμες εμπειρίες με τους βασικούς φροντιστές, οι οποίοι να βοηθούσαν στη ρύθμιση της δυσφορίας και των συναισθημάτων, ώστε να αναπτύξουμε τελικά τις δεξιότητες που απαιτούνται για τη ρύθμιση των συναισθημάτων μας. Συχνά, οι επιζώντες τραύματος ή τραυμάτων δεν είχαν την ευκαιρία να αναπτύξουν αυτές τις δεξιότητες και έτσι απορρυθμίζονται όσον αφορά το σώμα, τη διάθεση, τα συναισθήματα, τις σχέσεις και τη ζωή τους γενικότερα.
Διαταραχή Σύνθετου Μετα-τραυματικού Στρες (C–PTSD Complex Post Traumatic Stress Disorder)
Το τραύμα δεν προκαλείται αποκλειστικά από ένα γεγονός. Όταν μιλάμε για σύνθετο (διαπροσωπικό) μετατραυματικό στρες, αναφερόμαστε σε στρεσογόνους παράγοντες που είναι επαναλαμβανόμενοι, παρατεταμένοι και αθροιστικοί οι οποίοι βιώνονται από έναν ή περισσότερα άτομα. Εάν συμβαίνει μέσα στη σχέση όπου υπάρχει οικείος δεσμός ή αίσθηση εξάρτησης (γονέας-παιδί, γιατρός-ασθενής, αθλητής-προπονητής, γάμος ή ρομαντική σχέση) αναφερόμαστε σε αυτό ως τραύμα πρόσδεσης ή δεσμού. Πιο απλά, όταν ένα παιδί πληγώνεται, προδίδεται ή εγκαταλείπεται από έναν ενήλικα από τον οποίο εξαρτάται, η ζημιά που γίνεται είναι πολύ χειρότερη από το να πληγωθεί από έναν άγνωστο. Ως εκ τούτου, το τραύμα δεν δημιουργείται μόνο από πράγματα που μας συνέβησαν, αλλά και από παράλειψη αυτών που θα έπρεπε να γίνουν, όπως παραμέληση, στέρηση ή έλλειψη υποστήριξης ή έλλειψη καθησυχασμού και φροντίδας από την πλευρά των ενηλίκων με αποτέλεσμα μια βαθιά αίσθηση μοναξιάς, αναξιότητας και απελπισίας.
Το παιδικό τραύμα για πολλούς ακολουθείται και από τραύματα στην ενήλικη ζωή (επανάληψη παρόμοιων καταστάσεων). Για παράδειγμα, στατιστικά, οι μισοί από τους επιζώντες παιδικής σεξουαλικής κακοποίησης πέφτουν ξανά θύματα σεξουαλικής κακοποίησης στο μέλλον. Μεγαλώνοντας χωρίς εσωτερικούς πόρους, προστασία, υποστήριξη ή πρότυπα , οι επιζώντες αποτυγχάνουν να μάθουν να προστατεύουν τον εαυτό τους, να θέτουν προστατευτικά όρια ή να πραγματοποιούν ικανοποιητικές επιλογές σε αφορά στις σχέσεις. Η ύπαρξη ακόμα και μίας ασφαλούς προσκόλλησης με κάποιον (υγιή ενήλικα για το παιδί) μπορεί να κάνει τη διαφορά όσον αφορά τη συναισθηματική ανάπτυξη.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Korn, D. & Baldwin, M. (2021). Every memory deserves respect, EMDR, the Proven Trauma Therapy with the Power to Heal. New York, NY: Workman Publishing Co. Inc.
Κραιτορού, Τ. (2019). Η Επανάσταση του EMDR, Άλλαξε τη ζωή σου μία ανάμνηση τη φορά (οδηγός για το ευρύ κοινό), μετάφραση Βασιλική Σφυρή. Εκδ. Βητα.
ΒΙΝΤΕΟ
https://www.youtube.com/watch?v=T06N3kJud6U&t=679s&ab_channel=NHSSouthEastClinicalDeliveryandNetworks (Βίντεο του NHS, του εθνικού συστήματος υγείας του Ηνωμένου Βασιλείου με αγγλικούς υπότιτλους).
https://www.youtube.com/watch?v=XoMOuJZGCR0&ab_channel=MantoKonstantoulaki (Παρουσίαση EMDR στο 13ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ψυχιατρικής Παιδιού & Εφήβου).
https://www.shamengo.com/en/video/use-your-eyes-to-heal-your-trauma/
ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ
RESOURCES
Αυτογενής εκπαίδευση: https://youtu.be/o6xrHQHN2NU
5-5-8-2 Ανάσα: https://youtu.be/zK32CXgpiRo
