Δε χρειάζεται να νιώθετε ενοχή, λόγω των συνεπειών που μπορεί να έχει στο παιδί ένα διαζύγιο και να καταπιέζεστε σε μία σχέση που δεν σας καλύπτει. Είναι σημαντικό να μην κρίνετε αυστηρά τον εαυτό σας. Όλοι οι άνθρωποι έχουν δικαίωμα να κάνουν λάθη. Τα παιδιά έχουν το δυναμικό που τους βοηθάει να ανακάμπτουν. Είναι ένα δύσκολο στάδιο για όλους, αλλά είναι αντιμετωπίσιμο. Όσο τραυματικό και αν είναι μπορεί και να αποδειχτεί απόφαση ζωής, πηγή δύναμης και προσωπικής ανάπτυξης.

Είναι και θα είναι μία πολύ δύσκολη περίοδος, όπου ο εγκέφαλος αντιλαμβάνεται τον πόνο του χωρισμού όπως το σωματικό. Η εγκεφαλική δραστηριότητα μετά από ένα χωρισμό, για την ακρίβεια παρουσιάζει ομοιότητα με αυτή που παρουσιάζει ο εγκέφαλος ενός αλκοολικού που σταματάει το αλκοόλ. Οι άνθρωποι θέλουμε να είμαστε σε ομάδα, αλλιώς νιώθουμε ευάλωτοι. Ο χωρισμός βιώνεται ως ένα τραυματικό γεγονός. Χρειάζονται αποτελεσματικές στρατηγικές και βοήθεια για να τον ξεπεράσουμε. Δυστυχώς το 40-50% χωρίζει, με ρίσκο χωρισμού 60% για τον 2^ο γάμο (ΗΠΑ).

Μπορεί να παρατηρήσουμε σε παιδιά

• έως 2 χρονών να αντικατοπτρίζουν το άγχος των γονιών, να είναι πιο νευρικά, να κλαίνε πιο πολύ, φόβο, άγχος αποχωρισμού, προβλήματα ύπνου και στο στομάχι, αναπτυξιακά πισωγυρίσματα
• 4-5 χρονών: να κατηγορούν τον εαυτό τους για το χωρισμό και την δυστυχία των γονιών τους, να κάνουν act-out, να είναι περισσότερο εξαρτητικά, με φόβο εγκατάλειψης, εφιάλτες και να φαντάζονται διάφορα.

Χρειάζεται:

• Σταθερότητα και ασφάλεια, π.χ. αξιοπιστία στο πότε το παιδί μπορεί να βλέπει τον άλλο γονιό. Σε περίπτωση αθέτησης υποσχέσεων το παιδί βιώνει αισθήματα απόρριψης και εγκατάλειψης.
• Να μην βιώνει την αντιπαράθεση μεταξύ γονιών, Μια από τις πιο βαριές συνέπειες στην εμπειρία ενός παιδιού που βιώνει το διαζύγιο των γονέων του είναι όταν αυτό καλείται να επιλέξει με ποια «πλευρά» θα είναι, σαν να πρόκειται για έναν οικογενειακό πόλεμο. Στις περιπτώσεις αυτές το παιδί υποφέρει από αυτό που οι ειδικοί ονομάζουν «συγκρούσεις αφοσίωσης». Ένας γονέας πορεί να εκφράσει ανοιχτά μια τέτοια σύγκρουση στο παιδί, όμως τις περισσότερες φορές αυτό γίνεται έμμεσα, χωρίς και ο ίδιος να το συνειδητοποιεί.
• Συνεργασία των γονιών για το καλό των παιδιών, να διευκολύνει ο ένας τον άλλον και όχι αδιαλλαξία (αν υπάρχει μην κακολογείται το νέο σύντροφο του άλλου). Είναι σημαντικό να προσπαθείτε να μπαίνετε όσο γίνεται ο ένας στην θέση του άλλου.
• Η έντονη ανυπακοή που μπορεί να παρουσιάσουν τα παιδιά, οφείλεται στην γενικότερη αναστάτωση και αποδιοργάνωση στη ζωή όλων. Έτσι τα παιδιά παρεκκλίνουν από το καθημερινό τους πρόγραμμα αλλά και έτσι βρίσκουν ευκαιρία να διεκδικήσουν νέες ελευθερίες, «παίζοντας τον ένα γονιό έναντι στο άλλο για να έχουν τον έλεγχο»(?όχι με κακία). Καλό είναι να ακολουθείται το ήδη υπάρχον πρόγραμμα και όρια. Αυτό βοηθάει στην διατήρηση αίσθησης ασφάλειας και σταθερότητας.
• Τα όρια, συμφωνημένα από κοινού, θα βοηθήσουν στην αποφυγή της σύγχυσης.
• Βρέφη και νήπια ωφελούνται από μία κύρια κατοικία και τακτικές και σύντομες επισκέψεις στον άλλο γονέα
• Παιδιά προσχολικής ηλικίας μπορούν να περνούν μεγαλύτερα διαστήματα με τον καθένα, με λιγότερες ώρες μετακίνησης.

Θα πρέπει να συνεννοηθείτε για σημαντικά θέματα όπως:

• πόσο συχνά θέλω να βλέπω το παιδί,
• πόσο κοντά θα μείνουν οι γονείς μεταξύ τους,
• που θα πάνε σχολείο τα παιδιά.

Στόχοι θεραπείας για παιδιά (η περίοδος πένθους μπορεί να κρατήσει έως 2 χρόνια)

• Κατανόηση διαζυγίου
• Επανένταξη στα φυσιολογικά αναπτυξιακά καθήκοντα
• Αντιμετώπιση της απώλειας
• Του θυμού
• και ενοχής
• παραδοχή/αποδοχή μονιμότητας διαζυγίου
• διαχείριση του αισθήματος διακινδύνευσης της αγάπης των γονιών (αίσθηση ότι τους αγαπάνε και οι δύο).

Ενδείκνυται η θεραπεία ειδικά όταν:

• το παιδί είναι διαρκώς θλιμμένο, απρόθυμο να ασχοληθεί με ότι πριν το ευχαριστούσε
• εκδηλώνει παρατεταμένη κατάθλιψη (αδιαφορεί για εμφάνιση, καθαριότητα, παιχνίδια, χόμπι)
• αυτοκαταστροφική συμπεριφορά (μεγαλύτερα ειδικά παιδιά)
• έντονη και διαρκή επιθετικότητα
• απομονώνεται
• προβλήματα στην σχολική επίδοση, σχέση με συμμαθητές και με δασκάλους
• διαταραχές στο φαγητό ή στον ύπνο
• έντονες σωματικές ενοχλήσεις (ψυχοσωματικά, πονοκέφαλος, στομαχικές διαταραχές, αναπνευστικά προβλήματα).

Στόχοι θεραπείας για γονείς

• προσαρμογή στο ότι είστε ανύπαντροι
• διαχείριση της νέας πραγματικότητας
• αλλαγή οικογενειακού/φιλικού περιβάλλοντος, ανάγκη για νέους φίλους
• αντιμετώπιση συναισθηματικών δυσκολιών και των προβληματικών συμπεριφορών των παιδιών
• ενδυνάμωση του εαυτού: εγκατάσταση πεποίθησης ότι υπάρχουν πάντα εναλλακτικές λύσεις και ο καθένας έχει την δυνατότητα να επιλέξει μια από αυτές με βάση τις προσωπικές του αξίες και προτεραιότητες.

Νέος σύντροφος

Είναι δικαίωμα του κάθε συντρόφου να προχωρήσει στην ζωή του. Όσον αφορά το παιδί:

• η αντίδραση του παιδιού είναι χειρότερη αν το διάστημα μεταξύ χωρισμού και νέου γάμου είναι μικρό
• δεν έχει προλάβει να διαχειριστεί τα συναισθήματά του σχετικά με το χωρισμό πόσο μάλλον να δεχτεί ένα νέο άνθρωπο στην ζωή του γονέα του\
• είναι οδυνηρό γιατί αναγκάζεται να παραδεχτεί ότι δε θα υπάρξει επανασύνδεση των γονιών του
• εισάγεται σταδιακά
• διαβεβαιώνει το παιδί ότι τα συναισθήματά του για αυτό δε θα αλλάξουν ποτέ,
• σημαντικό να μην γίνονται συγκρίσεις πρώην και νυν συντρόφου μπροστά στο παιδί

ΠΩΣ ΤΟ ΛΕΜΕ (το κάνουμε όταν η αποχώριση πρόκειται να γίνει σύντομα)

• το συζητάτε όσες φορές χρειαστεί
• εξηγείτε ότι «για τις δικές μας διαφορές δε φέρεις εσύ καμία ευθύνη»
• ανεξάρτητα του τι θα γίνει «θα σε αγαπάμε για πάντα και δε θα σε εγκαταλείψουμε ποτέ, θα είμαστε μία οικογένεια ακόμα και αν η μαμά δε μένει πια με το μπαμπά… Η μόνη διαφορά είναι ότι θα έχετε δύο σπίτια.»
• δε χρειάζεται υπερ-ανάλυση
• το παιδί μπορεί να έχει έντονη αντίδραση, δίνετε όσο χρόνο χρειάζεται

Παράδειγμα του πως το λέμε πρακτικά: «Ο μπαμπάς και η μαμά αποφασίσαμε ότι θα είναι καλύτερα να ζούμε χωριστά. Δε μας αρέσουν οι καβγάδες και αποφασίσαμε ότι πρέπει να σταματήσει αυτό. Προσπαθήσαμε αλλά δε τα καταφέραμε. Δε φταίει ούτε ο ένας ούτε ο άλλος. Ξέρουμε ότι σας/σε πονάει και σου προκαλεί θυμό αυτό και λυπούμαστε για αυτό».

Συμπερασματικά

Ερευνητές διαπίστωσαν ότι πάνω από 25% των παιδιών που έχουν βιώσει το διαζύγιο των γονιών τους έχουν προσαρμοστεί πολύ καλά. Ο σημαντικότερος λόγος για το ότι αυτά τα παιδιά αντεπεξέρχονται με επιτυχία, ενώ άλλα όχι, είναι ότι τα συγκεκριμένα παιδιά έχουν γονείς που συνεργάζονται ο ένας με τον άλλον ή γονείς που δε συμπαθούν ή δεν εμπιστεύονται ο ένας τον άλλον, αλλά έχουν τη λογική να προφυλάσσουν τα παιδιά από τους γονικούς καβγάδες.