Το να θυσιάσει κάποιος τα όριά του, είτε επειδή φοβάται να τα θέσει είτε να τα διατηρήσει, του αποφέρει σίγουρα κάποια ανταμοιβή, όπως το να αισθάνεται περισσότερο συνδεδεμένος με κάποιον και ασφάλεια ότι δεν θα χάσει αυτή την σχέση. Συχνά όταν πρόκειται για μοτίβο συμπεριφοράς, δηλαδή μία συμπεριφορά που επαναλαμβάνεται σε διάφορούς τομείς της ζωής (οικογενειακό, επαγγελματικό, φιλικό, προσωπικών σχέσεων) μπορεί να οφείλεται στην έλλειψη βιώματος μιας σταθερής σχέσης (ή προσκόλλησης/ attachment σύμφωνα με  την θεωρία της προσκόλλησης του John Bowlby) με κάποια αξιόπιστη παρουσία όπως μία σταθερή, συνεπή συναισθηματικά και πρακτικά γονική μορφή στο παρελθόν (στην παιδική ηλικία).

Η ταινία Zelig του Woody Allen, αποτελεί ένα ακραίο παράδειγμα του να είναι κάποιος τόσο απεγνωσμένος-φοβισμένος να μην τον εγκαταλείψουν οι άλλοι, που ο ήρωας μεταμορφώνεται όπως ένας χαμαιλέοντας σε οτιδήποτε οι άλλοι θέλουν να είναι. Ο πρωταγωνιστής του Γούντι Άλεν, ο Ζέλιγκ, δεν είχε καμία αίσθηση του εαυτού του.

Όλοι απασχολούμαστε από τα όρια όλη την ώρα: για παράδειγμα, είμαστε «αναγκασμένοι» να διαπραγματευόμαστε τα όρια με τους ανθρώπους με τους οποίους συνεργαζόμαστε ή/και τους ανθρώπους με τους οποίους ζούμε. Είναι πολύ σημαντικό, για άτομα που έχουν την αίσθηση ότι «πρέπει να τους ευχαριστήσω όλους», να διερευνήσουν, τι χρειάζονται για να ευχαριστήσουν πρώτα τον εαυτό τους. Όταν μπορέσουν να το κάνουν αυτό (χωρίς να καταπατούν στην διαδικασία τα όρια των άλλων, για παράδειγμα με το να φερθούν επιθετικά), θα είναι σε θέση να αυτό-ρυθμίζονται καλύτερα και να είναι πιο αποτελεσματικοί στις σχέσεις τους με άλλους ανθρώπους. Σημαντικά ερωτήματα προς απάντηση, λοιπόν είναι: «Ποιος είμαι εγώ;» ή/και «Ποιες είναι οι δικές μου ανάγκες;» Είναι σημαντικό να είναι κανείς σε θέση να αναγνωρίζει και να εκφράζει τις ανάγκες του ώστε να νιώθει ασφαλής, αλλά και να διερευνήσει από πού πηγάζει η ανάγκη του να νιώθει αγαπημένος και πολύτιμος. Και πως δρα με γνώμονα αυτές τις ανάγκες αντίστοιχα.

Σε μια ενδιαφέρουσα μελέτη, άτομα που ανήκαν σε διαφορετικές θρησκευτικές ομάδες και πολιτισμούς, ρωτήθηκαν σχετικά με το τι θα έκαναν, εάν τους δινόταν ένα χάπι παίρνοντάς το οποίο θα παρατείνονταν η ζωή τους, για παράδειγμα πέντε χρόνια, αλλά αν έδιναν αυτό το χάπι σε έναν άγνωστο θα παρατεινόταν η ζωή του ακόμα περισσότερο, άρα θα είχε περισσότερο όφελος για έναν ξένο από ό, τι για τον ίδιο. Αυτό που βρήκαν είναι ότι το μεγαλύτερο ποσοστό ανθρώπων που επέλεξαν να κρατήσουν το χάπι για τον εαυτό τους ήταν βουδιστές μοναχοί, οι οποίοι γενικά θεωρούνται ανιδιοτελείς. Και αυτό είναι ενδεικτικό του τι είναι υγιές επειδή οι άνθρωποι χρειάζονται μια αίσθηση ορίων, βασικής φροντίδας για τον εαυτό, για να λειτουργούν και να είναι παραγωγικοί και βοηθητικοί στον κόσμο.

Μόλις ένα άτομο παρατηρήσει ότι αυτός είναι ο τυπικός τρόπος αντίδρασής του, πιθανόν επειδή φοβάται τα συναισθήματα εγκατάλειψης, τότε όσο περισσότερο μπορεί να το αναγνωρίσει και να το συζητήσει, τόσο πιο εύκολο θα είναι να το παρατηρήσει όταν εμφανιστεί την επόμενη φορά. Σιγά σιγά μπορεί να φτάσει σε ένα επίπεδο όπου να μπορεί να πει «Όχι» και να μην φοβάται τόσο πολύ την εγκατάλειψη.

Ορισμένοι άνθρωποι που φοβούνται την εγκατάλειψη είναι διατεθειμένοι να ανεχθούν σχεδόν οτιδήποτε, ώστε να μην εγκαταλειφθούν. Μπορεί να αισθάνονται ότι δεν θα επιβιώσουν χωρίς το άλλο άτομο. Ή ότι το άλλο άτομο τους βελτιώνει και ότι αν τους αφήσει, τότε θα μείνουν με τον ελαττωματικό εαυτό τους, και συναισθήματα που δεν θέλουν να βιώσουν. Με αποτέλεσμα, να θυσιάζουν τα όριά τους και εμπλεκόμενοι ίσως σε ένα είδος συνεξάρτησης όπου αποφεύγουν να επικεντρώνονται στον εαυτό τους με το να είναι πολύ επικεντρωμένοι στο άλλο άτομο. Μπορεί να αντιμετωπίζουν πράγματα, όπως ασεβείς συμπεριφορές ή τον ενεργό εθισμό κάποιου ή το να απιστεί κατά επανάληψη ο σύντροφός τους ή να εγκαταλειφθούν από κάποιον ο οποίος ξαναγυρίζει μετά σαν να μην συνέβη τίποτα. Και είναι πολύ δύσκολο να καθορίσουν τα όρια επειδή φοβούνται ότι αν προσπαθήσουν να τα ορίσουν, το άλλο άτομο δεν θα αποδεχτεί το όριο και θα φύγει (Greenberg, 2016).

Είναι πολύ σημαντικό να αναπτυχθούν και να διατηρηθούν συστήματα υποστήριξης είτε αποφασίσουν να τερματίσουν μία σχέση είτε όχι. Στη θεραπεία οι ασθενείς μπορούν να εξερευνήσουν τα εμπόδια τους στην θέσπιση ορίων. Μπορούν να διδαχθούν στρατηγικές γείωσης και συναισθηματικής ανοχής/διαχείρισης των συναισθημάτων. Μέσα στη θεραπευτική σχέση, είναι σημαντικό να νιώθουν ότι τους σέβονται και οι βασικές ανάγκες τους ακούγονται. Μέσω αυτής της εμπειρίας, μαθαίνουν να μπορούν να εκφράζονται και σε άλλες σχέσεις για το πότε δεν αισθάνονται ενδεχομένως αρκετά ασφαλής. Αυτή η σχέση μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως πρότυπο για την θέσπιση ορίων και σε άλλες (Greenberg, 2016).

Βιβλιογραφία

Greenberg, M. (2016). The Stress-Proof Brain: Master Your Emotional Response to Stress Using Mindfulness and Neuroplasticity. Oakland: New Harbinger Publications, Inc.

Μαντώ Κωνσταντουλάκη

Ομαδική Αναλυτής, Θεραπευτής Ζεύγους & Οικογένειας

EMDR Θεραπευτής

Εκπαιδευμένη σε τεχνικές Εφαρμοσμένης Ανάλυσης Συμπεριφοράς

Αδειούχος Ψυχολόγος, Ελλάδα

Πιστοποιημένη Σχολική Ψυχολόγος στην Πολιτεία της Νέας Υόρκης, Η.Π.Α.

T:6973336815