Ο Karim Kassam έχει πραγματοποιήσει έρευνες οι οποίες δείχνουν ότι από όλα τα «αρνητικά» συναισθήματα, υπάρχει ένα που τείνει να μοιάζει με την χαρά στον εγκέφαλο: ο θυμός. Τα μοτίβα ενεργοποίησης του εγκεφάλου όταν κάποιος θυμώνει, μοιάζουν πολύ με αυτά που ενεργοποιούνται όταν βιώνουμε τη χαρά. Ενεργοποιούνται τα ίδια νευρικά κυκλώματα με αυτά που ενεργοποιούνται όταν νιώθουμε ευχαρίστηση ή διέγερση.
Σύμφωνα με την McGonigal (2011), μελέτες που εξέτασαν πώς βιώνεται ο θυμός για παράδειγμα ζητώντας από ανθρώπους να θυμηθούν μια στιγμή που ένιωθαν θυμό ή να σκεφτούν κάποιον που μισούν, δείχνουν να υπάρχει ενεργοποίηση του συστήματος ανταμοιβής, ενώ θα περίμενε κανείς να ενεργοποιείται το σύστημα ή κύκλωμα νευρώνων που ενεργοποιείται όταν κάποιος νιώθει απειλή. Υπάρχει επίσης ενεργοποίηση περιοχών του εγκεφάλου που σχετίζονται με την εικόνα/αντίληψη που έχει κάποιος για τον εαυτό του/της. Υπάρχει αυξημένη ενεργοποίηση σε πολλές περιοχές του μετωπιαίου φλοιού κατά τη διάρκεια του θυμού, συμπεριλαμβανομένων των περιοχών του μετωπιαίου λοβού που εντοπίζουν τα σφάλματα και των περιοχών που δίνουν μία αίσθηση των αξιών ενός ανθρώπου. Επίσης αυξάνεται η ενεργοποίηση στον προκινητικό φλοιό. Ο προκινητικός φλοιός είναι το μέρος του μετωπιαίου λοβού που σχεδιάζει τη συμπεριφορά των ανθρώπων. Προετοιμάζει τη δράση.
Όσον αφορά το σώμα, ερευνητές του Πανεπιστημίου της Βαλένθια στην Ισπανία διερεύνησαν για πρώτη φορά τον βιολογικό μηχανισμό της οργής. Διαπίστωσαν πως όταν θυμώνουμε ο καρδιακός ρυθμός επιταχύνεται, η αρτηριακή πίεση αυξάνεται, τα επίπεδα τεστοστερόνης ανεβαίνουν, η παραγωγή κορτιζόλης – της λεγόμενης ορμόνης του στρες – μειώνεται, ενώ παρατηρείται εντονότερη διέγερση του αριστερού ημισφαιρίου του εγκεφάλου (now.24.gr, 2020).
Το να βιώνουν θυμό οι άνθρωποι, μπορεί λοιπόν, να είναι μια εθιστική κατάσταση. Η McGonigal (2011), παρομοιάζει το να δρα κανείς με θυμό με την κατανάλωση ανθυγιεινών αλλά νόστιμων τροφών. Η σύγκριση με την θέαση ενός δελεαστικού φαγητού είναι ένας τρόπος να αντιληφθούμε τι συμβαίνει στον εγκέφαλο ενώ προετοιμάζεται να δράσει πάνω στο θυμό. Τραβάει την προσοχή. Σε κάνει να σκεφτείς ότι κάτι καλό θα συμβεί αν πράξεις με βάση το θυμό, και επενδύεται πολλή ενέργεια σε αυτό.
Σύμφωνα με την Joan Borysenko (1988) για πολλούς ανθρώπους, ο θυμός είναι από τα πιο δύσκολα συναισθήματα. Μπορεί να είναι και λιγότερο κοινωνικά αποδεκτό, αλλά πρέπει να το έχουμε. Χωρίς θυμό, δεν θα επιβιώναμε. Θεωρεί ότι θα πρέπει να προσφέρει κάποια επιβράβευση, αλλιώς δεν θα μπορούσαμε να το εκφράσουμε καθόλου.
Υπάρχουν τέσσερις κλασικές αρνητικές κατηγορίες στο φάσμα των συναισθημάτων σύμφωνα με τον Hayes (2019): ντροπή που κυμαίνεται από αίσθηση ανεπάρκειας έως αναξιοπιστίας, θλίψη που κυμαίνεται από λύπη μέχρι κλινική κατάθλιψη, φόβος που κυμαίνεται από ανησυχία μέχρι πανικού και τρόμου, και θυμό που κυμαίνεται από το να είμαι πολύ ήπια εξοργισμένος μέχρι την οργή. Όταν παρακολουθούμε αυτά τα αρνητικά συναισθήματα, τα πρώτα τρία τείνουν να είναι δυσάρεστα για τους ανθρώπους – δεν τους αρέσει να τα αισθάνονται. Οι άνθρωποι θέλουν να βγουν από αισθήματα ντροπής ή φόβου ή θλίψης. Όμως, ο θυμός, αρχικά, μπορεί να βιώνεται και ως ανταμοιβή. Ο θυμός μας κάνει να αισθανόμαστε ισχυροί, όχι ένα θύμα.
Είναι σημαντικό να εξερευνήσει κανείς πώς ή σε τι τον/την εξυπηρετεί ο θυμός. Για παράδειγμα, κάποιος θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει τον θυμό ως άμυνα κατά της κατάθλιψης. Είναι δύσκολο να αναγνωρίσουμε το προσωπικό κόστος του θυμού εκείνη την στιγμή αλλά και τις μακροπρόθεσμες συνέπειές του στις σχέσεις μας. Η συνειδητοποίηση του κόστους του ανεξέλεγκτου θυμού και η διάκριση του από την υγιή ένταση μπορεί να είναι χρήσιμη. Περισσότερα σε επόμενο άρθρο.
Βιβλιογραφία
Borysenko, J. (1988). Minding the Body, Mending the Mind. Bantam Books.
Hayers, S.C. (2019). A Liberated Mind: How to Pivot Toward What Matters. Penguin Publishing Group.
McGonigal, K. (2011). The Willpower Instinct: How Self-Control Works, WHy It Matters, and What You Can Do to Get More of It. Penguin.
now.24.gr (2020). Τα 7 σύγχρονα θανάσιμα αμαρτήματα! Retrieved from: (https://now24.gr/%CF%84%CE%B1-7-%CF%83%CF%8D%CE%B3%CF%87%CF%81%CE%BF%CE%BD%CE%B1-%CE%B8%CE%B1%CE%BD%CE%AC%CF%83%CE%B9%CE%BC%CE%B1-%CE%B1%CE%BC%CE%B1%CF%81%CF%84%CE%AE%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B1/ )
Siegel, R.D. (2010). The Mindfulness Solution: Everyday Practices for Everyday Problems. Guildford Press.
