Αυτό που είναι σημαντικό να λαμβάνουμε υπόψιν σε σχέση με το Facebook και τις αναρτήσεις, είναι ότι αυτό που αναρτάται από τον καθένα μας, είναι μόνο μία πλευρά της ζωής κάθε ανθρώπου. Πρόκειται για ένα πολύ μικρό κομμάτι της πραγματικότητάς του που συνήθως αφορά κάτι καλό που συμβαίνει. Για παράδειγμα μία έξοδος ή ένα ταξίδι με φίλους, όπου πέρασε καλά. Συχνά, δίνεται η εντύπωση ότι ή ζωή θα έπρεπε να είναι μια γιορτή, όπου διαρκώς συμβαίνουν υπέροχα πράγματα. Εύκολα κάποιος μπορεί να σκεφτεί «γιατί αυτά δε συμβαίνουν σε εμένα» και να συγκριθεί, σε κοινωνικό επίπεδο. Η σύγκριση σε κοινωνικό επίπεδο είναι μια φυσιολογική, ανθρώπινη λειτουργία αλλά τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης την μεγεθύνουν. Μεγεθύνεται το αίσθημα ότι «δεν είμαι αρκετός, ή η ζωή μου δεν είναι αρκετά καλή», βλέποντας τους άλλους να διασκεδάζουν, και να έχουν «μία τόσο υπέροχη ζωή».

Ακόμα και τα άρθρα τύπου «10 Τρόποι να Είσαι ο Εαυτός Σου», ή «5 Πράγματα που Χρειάζεται να Κάνεις για να Έχεις μία Καλή Σχέση», «8 Τρόποι να Εκπληρώσεις τα Όνειρά σου», είναι σαν να υπονοούν ότι το να έχεις καλή σχέση, να είσαι επιτυχημένος, ή το να εκπληρώσεις τα όνειρά σου είναι  κάτι απλό. Αν κάνεις αυτά τα δέκα πράγματα, θα έπρεπε να συμβεί! Και η αλήθεια είναι ότι δεν είναι τόσο απλό. Αυτού του τύπου οι επικεφαλίδες που σίγουρα μεν τραβάνε την προσοχή, αλλά μπορεί να παρακινούν κάποιον να τα βάλει με τον εαυτό του, να πιστεύει ότι δεν είναι αρκετός. Μπορεί να σκεφτεί για παράδειγμα «τα έχω κάνει αυτά τα 10 πράγματα και η ζωή μου δεν είναι καλή ακόμα» ή «δε δουλεύουν για εμένα, παρόλο που διαβάζω ότι θα έπρεπε να λειτουργούν» (Harrell, 2018).

Ερευνητές στην Ολλανδία, το Βέλγιο και τις ΗΠΑ, διερεύνησαν με ποιο τρόπο μπορεί η χρήση των social media (Facebook, Tik-Tok κ.α.) να επιδρά θετικά η αρνητικά. Βρήκαν δύο κυρίαρχες τάσεις: η πρώτη έχει να κάνει με την παθητική χρήση αυτών των site. Παθητική με την έννοια ότι μπορεί κανείς να «ακολουθεί» για παράδειγμα άλλους στο Instagram ή στο Facebook, κοιτώντας τις φωτογραφίες τους ή τις αναρτήσεις τους αντίστοιχα. Αυτή η στάση βρήκαν ότι προκαλεί σύγκριση σε κοινωνικό επίπεδο και ίσως και φθόνο.

Σε αντίθεση, υπήρχε μία άλλη τάση με συγκεκριμένη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, η οποία έτεινε να οδηγεί σε αίσθηση ευημερίας, δημιουργώντας κοινωνικό κεφάλαιο και διεγείροντας συναισθήματα κοινωνικής σύνδεσης. Σε αυτή την περίπτωση οι χρήστες, παρακολουθούν αναρτήσεις φίλων τους, τους προσφέρουν ενθάρρυνση, ή κάποια ανατροφοδότηση σχετική με αυτό που μοιράστηκαν. Ή μπορεί να στείλουν προσωπικό μήνυμα σε κάποιον με τον οποίον θέλουν να συνδεθούν.

Κάτι που επίσης έχει βρεθεί να έχει αρνητικές συνέπειες σε έρευνα αφορά την αναζήτηση επιβεβαίωσης όπου κάποιος αναρτά συνεχώς φωτογραφίες ή άλλα και παρακολουθεί πόσα «μου αρέσει» παίρνει, κλπ. Αυτός είναι και ο πιο συνηθισμένος τρόπος χρήσης των social media, ιδίως μεταξύ των νεότερων σε ηλικία. Αλλά επιδρά αρνητικά στον ψυχισμό.

Επίσης, όταν οι ερευνητές έβαλαν συμμετέχοντες σε μαγνητικούς τομογράφους ενώ κοίταζαν τις αναρτήσεις τους στο Facebook, και τον αριθμό των «μου αρέσει», είδαν να είναι τα ίδια μέρη του εγκεφάλου που ενεργοποιούνται με όταν κάποιος είναι προσανατολισμένος στην επίτευξη κάποιου στόχου. Επίσης βρήκαν ότι οι άνθρωποι εθίζονται γρήγορα στο να αποκτήσουν περισσότερα «μου αρέσει» ενώ γίνονται φοβικοί του ενδεχόμενου αρνητικών αντιδράσεων και των συναισθημάτων ανεπάρκειας που συμβαδίζουν με αυτές.

Είναι χρήσιμο να παρατηρήσει κανείς με ποιο τρόπο χρησιμοποιεί τα social media, και όποτε βρίσκει τον εαυτό του κάνει scrolling, δηλαδή να χαζεύει ανούσια, να απαγκιστρωθεί προσωρινά. Ή μπορεί να αναρωτηθεί «πως θα μπορούσα να αλληλοεπιδράσω με θετικό τρόπο, εστιάζοντας περισσότερο στους άλλους παρά στον εαυτό του.

Είναι σημαντικό, το να δώσει κανείς μεγάλη προσοχή σε ό,τι μοιράζεται στο Facebook και αυτό που μοιράζεται να είναι σύμφωνο με τις αξίες του, έτσι ώστε να αυξάνει την αίσθηση της κοινωνικής ευημερίας. Είναι σημαντικό να αισθάνεται κανείς ότι η ενεργή συμμετοχή στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αντιπροσωπεύει τον ιδανικό εαυτό του όχι από την άποψη του τι θα ήθελε να προβάλει στους άλλους, την εικόνα που θα ήθελε να προβάλει, αλλά του ιδανικού εαυτού που θέλει πραγματικά να μοιραστεί με τους άλλους (McGonigal, 2011).

Ο Θεοφάνης Τάσης (2017), λέκτορας Σύγχρονης Φιλοσοφίας του πανεπιστημίου Alpen-Adria Universitat, που έχει μελετήσει εκτενώς την επίδραση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, μιλάει για ηδονή που προσφέρει η σκηνοθεσία του βίου ως διαρκή ροή ψηφιακών βίντεο και φωτογραφιών, όπου καταλήγει το άτομο (εικονιστικό υποκείμενο όπως το ονομάζει) να δυσκολεύεται να ανακαλέσει την αίσθηση μιας εμπειρίας γιατί την βιώνει κυρίως εξεικονίζοντάς την, με αναφορά την διεκδίκηση της προσοχής των άλλων. Έτσι σύμφωνα με τον Τάση, καθίσταται θύμα και θύτης της εικόνας εαυτού.

Όπως αναφέρθηκε, λίγοι θα αναρτήσουν τις δυσκολίες, τα άγχη, την αγωνία ή τον πόνο ενός χωρισμού, ωστόσο όλοι βιώνουν δυσάρεστα συναισθήματα και καταστάσεις. Συνήθως αυτό δεν δημοσιεύεται. Ο Siegel (2010), λέει ότι είναι σαν να συγκρίνεις το ταξιδιωτικό φυλλάδιο μιας χώρας με τα στατιστικά στοιχεία για τη φτώχεια και το έγκλημα μιας άλλης. Ζούμε με τις στατιστικές μας για τη φτώχεια και το έγκλημα (η πραγματικότητα του καθένα που δεν παρουσιάζεται/προβάλλεται) αλλά βλέπουμε τα ταξιδιωτικά φυλλάδια των άλλων ανθρώπων (τις αναρτήσεις με τις όμορφες μόνο στιγμές της ζωής τους). Είναι μια τέλεια συνταγή για καλλιέργεια του αισθήματος της ανεπάρκειας.

Bιβλιογραφία

Τασης, Θ. (2017). Πολιτικές του Βίου ΙΙ, Η Επιμέλεια του Εαυτού στην Εικονιστική Κοινωνία. Αθήνα: Εκδόσεις Αρμός.

Harrell, S.P. (2018). Soulfulness as an Orientation to Contemplative Practice: Culture, Liberation, and Mindful Awareness. The Journal of Contemplative Mind in Society, 51(1), pp.9-40.

McGonigal, K. (2011). The Willpower Instinct: How Self-Control Works, Why It Matters, and What You Can Do to Get More of It. Penguin.

Siegel, R. D. (2010). The Mindfulness Solution: Everyday Practices for Everyday Problems. Guilford Press.