Ένα χαρακτηριστικό μίας δυσλειτουργικής σχέσης είναι η συνεχείς συγκρούσεις, όπου ο ένας προσπαθεί να υπονομεύσει τον άλλον (προσοχή η διαφορά εδώ είναι ότι πρόκειται για μία διαρκής σχεδόν συγκρουσιακή κατάσταση – φυσικά και δεν γίνεται σχέση χωρίς καθόλου συγκρούσεις). Μπορεί και οι δύο ή ο ένας από τους δύο να είναι εχθρικός, να υποβιβάζει, να βρίσκει συχνά ή πάντα λάθη, τα σχόλια είναι κυρίως αρνητικά και καθόλου θετικά. Να αρνείται να συζητήσει ή να αλλάξει συμπεριφορά. Μπορεί ο ένας από τους δύο να ζηλεύει. Μπορεί να εκβιάζει συναισθηματικά, κρατώντας μούτρα. Υπάρχει μία συνεχόμενη εκδραμάτιση, δημιουργία δηλαδή εντάσεων, όπου κανένας από τους δύο ή ένας από του δύο δε μπορεί σχεδόν καθόλου να διαχειριστεί τα συναισθήματά του, ποτέ σχεδόν να μπορεί να μην ξεσπά ή να τα μεταβολίζει, να επεξεργάζεται δηλαδή το συναίσθημά του πριν το επικοινωνήσει. Οι εκδραματίσεις αυτές μπορεί να είναι «κραυγές» για προσοχή και βοήθεια, τις οποίες αδυνατεί ο/η σύντροφος να εκφράσει με άλλο τρόπο και δεν γίνονται αντιληπτές. Σε αυτή τη σχέση νιώθεις παγιδευμένη/ος. Σε βάθος χρόνου, μπορεί να επικρατεί μία μόνιμη αίσθηση δυστυχίας (Glass, 1992).

Τώρα στην περίπτωση της συναισθηματικής και λεκτικής κακοποίησης, όλα τα προαναφερθέντα ισχύουν σε υπερθετικό βαθμό. Ο/Η σύντροφος ζηλεύει παθολογικά, είναι υπερβολικά κτητικός, θέλει να ξέρει κάθε ώρα και στιγμή που είσαι και τι κάνεις. Να περνάς μαζί του/της μόνο και αποκλειστικά, όλο τον ελεύθερο σου χρόνο, ζηλεύει τα παιδιά, τους συγγενείς, τους φίλους και τους συναδέλφους σου. Σε απομονώνει από την οικογένεια σου και τους φίλους σου και δεν σου επιτρέπει να έχεις επαφές μαζί τους. Σου υπαγορεύει πώς να μιλήσεις και πώς να συμπεριφερθείς ή τι απόψεις να έχεις. Εξοργίζεται όταν έχεις διαφορετική άποψη από τη δική του. Σε μειώνει μπροστά σε άλλους, σε ταπεινώνει δημόσια. Δε σέβεται τη σωματική και την ψυχική σου υγεία. Σχολιάζει αρνητικά την εμφάνιση, τα κιλά, τα ρούχα σου, σε εξαναγκάζει σε ερωτική επαφή ή σε ερωτικές πράξεις. Επιμένει να έχει τον έλεγχο των χρημάτων σου, δε σου επιτρέπει να εργαστείς ή σε αναγκάζει να εργαστείς, θυμώνει εύκολα, είναι επιθετικός (ίσως) και με άλλους ανθρώπους ή τα παιδιά. Μοιάζει από την άλλη, όπως είναι δυστυχώς πολύ συνηθισμένο, να έχει σαν «διπλή προσωπικότητα», γοητευτικός και ευχάριστος στους άλλους και επιθετικός μαζί σου. Σε κατηγορεί για την συμπεριφορά του και τα προβλήματα του. Δε δέχεται τις συμβουλές σου, απαξιώνοντας την γνώμη ή την κρίση σου. Ρίχνει την ευθύνη για τα προβλήματά του και στις προηγούμενες σχέσεις του, στις πρώην συντρόφους του (ένα «καμπανάκι» από την αρχή μίας σχέσης). Μπορεί να έχει ιστορικό βίας στην οικογένειά του (χωρίς αυτό να είναι απαραίτητο). Σε κάνει να φοβάσαι να δώσεις ένα τέλος στη σχέση σας, δείχνει να μην υπολογίζει τον νόμο και θέτει τον εαυτό του υπεράνω αυτού. Ακόμα χειρότερα μπορεί να υπάρχει απειλή βίας, σπάσιμο αντικειμένων.

Η συναισθηματική αλλά και ενδεχομένως στην συνέχεια και σωματική βία στη σχέση ή στην οικογένεια συνήθως κλιμακώνεται με το πέρασμα του χρόνου, τόσο σε συχνότητα όσο και σε σοβαρότητα. Δεν εκδηλώνεται ως μεμονωμένο περιστατικό ή κάτι που συμβαίνει μόνο μια φορά. Ο κύκλος της βίας επαναλαμβάνεται. Συνήθως, έχει τρεις φάσεις: την δημιουργία της έντασης, την έκρηξη και την περίοδο συμφιλίωσης (μπορεί και να προσπαθεί να επανορθώσει ζητώντας συγνώμη ή και με καλύτερη συμπεριφορά που κρατάει λίγο). Τελικά αναπόφευκτα το ζευγάρι οδηγείται ξανά στην δημιουργία έντασης με κάποια αφορμή.

Μία υγιής σχέση από την άλλη χαρακτηρίζεται από ειλικρίνεια, εμπιστοσύνη, το να μπορείς να είσαι ο εαυτός σου χωρίς ντροπή, πολλές όμορφες στιγμές που είναι περισσότερες από τις άσχημες (φυσικά και θα υπάρχουν και κάποιες άσχημες). Επίσης υπάρχει αμοιβαιότητα στο πόσο «δίνει» ο καθένας σε συναισθηματικό και πρακτικό επίπεδο (είτε οικονομικά, είτε στο διαμερισμό των εργασιών στο σπίτι εντός και εκτός, κλπ.).Ο καθένας σέβεται, εκτιμά και αγαπά τον εαυτό του, υπάρχει αλληλοϋποστήριξη όπου οι σύντροφοι βοηθούν ο ένας τον άλλο να εξελιχθούν χωρίς αυτό να είναι απειλή. Ο καθένας μπορεί να έχει το δικό του υποστηρικτικό πλαίσιο, τους φίλους του και τους κοινούς. Υπάρχει δυνατότητα έκφρασης συναισθημάτων και κατανόησης, υποστήριξης και προθυμία να καταλάβει το σύντροφο. Η στάση είναι αφιλοκερδούς προσφοράς και από τους δύο χωρίς φόβους εξαπάτησης, εκμετάλλευσης, διαπόμπευσης. Αλλά κυρίως υπάρχει η αίσθηση ότι ο άλλος είναι εκεί αν χρειαστεί, είναι εντάξει να το ζητήσει και μπορεί να δεχτεί την βοήθειά του/της (αλλά δεν εξαρτάται από αυτή!). Σύντροφοι με ασφαλής πρόσδεση, που βάζουν όρια, επικοινωνούν τις ανάγκες και τα συναισθήματά τους, μπορούν να είναι και μόνοι αλλά ανθούν μέσα σε ουσιαστικές, με νόημα σχέσεις (Bowlby, 1988).

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• Κέντρο Συμβουλευτικής Υποστήριξης Γυναικών – Θυμάτων Βίας Δήμου Κορίνθου.
• Bowlby, J. (1988). A Secure Base: Parent-Child Attachment and Healthy Human Development. London: Routledge.
• Glass, Lillian (1992). He Says She Says, Closing the Communication Gap Between The Sexes. Putnam Publishing Group.

Photo by Sydney Sims